Ρωξάνδρα Στούρτζα: Το ζωντανό σύμβολο αρετής
Γράφει η Ρένια Παντρά
Πτυχιούχος Διεθνών Σχέσεων & Οργανισμών
Ομολογουμένως η περίπτωσή της φαντάζει ως κάτι το ατομικό, μοναδικό, και ανεπανάληπτο. Είναι το γυναικείο σύμβολο που αποδεικνύει ότι η πραγματικότητα ξεπερνάει και την πλέον τολμηρή και δημιουργική φαντασία, και επισκιάζει ό, τι έπλασε περί της γυναικείας αρετής η ανυπέρβλητη αρχαία Ελληνική μυθολογία και μας το κληροδότησε ως πρότυπο. Είτε αυτό έφερε την ονομασία Πηνελόπη, είτε Άλκηστις, είτε Ανδρομάχη. Η Ρωξάντρα της πραγματικότητας (1786-1844), κι όχι του μύθου, ενσαρκώνει ψυχή τε πνεύματι και σώματι το διαχρονικό σύμβολο εγκαρτέρησης, υπομονής, πίστης, αγάπης, αφοσίωσης. Γυναίκα με σπάνια ψυχική δύναμη, θάρρος, ανεπτυγμένη στο έπακρο ευαισθησία και οξύνοια. Το κακό είναι πως οι Έλληνες στο σύνολό τους αγνοούν την ιστορική της ύπαρξη.
Ελληνίδα της διασποράς από αριστοκρατική οικογένεια, κόρη του ηγεμόνα Σκαρλάτου Στούρτζα, που έδρασε στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, ώσπου μαζί με τον αδελφό της Αλέξανδρο Στούρτζα βρέθηκαν και οι δύο στην υπηρεσία του Τσάρου της Ρωσίας, Αλέξανδρου Α! Ο αδελφός της έγινε ο ιδιαίτερος και έμπιστος γραμματέας του υπουργού εξωτερικών, Ι Καποδίστρια, οπότε η Ρωξάνδρα μέσω του αδελφού της θα γνωριστεί με τον Καποδίστρια.
Ήταν γυναίκα με τεράστια μόρφωση και εξαιρετικά ψυχικά χαρίσματα. Μυαλό ανοιχτό με τρομερή διεισδυτική ικανότητα στα πολιτικά και διπλωματικά θέματα.
Θα μπορούσα για τη γυναίκα αυτή να γράψω βιβλία. Αναγκάζομαι όμως να περιοριστώ σε λίγες επιγραμματικές μονάχα επισημάνσεις. Ο έρωτας που αναπτύχθηκε ανάμεσα στη Ρωξάνδρα και τον Καποδίστρια άφησε όντως εποχή. Ήταν κάτι φοβερό και ασύλληπτο για τα κοινά μέτρα. Έμεινε όμως δυστυχώς ανεκπλήρωτος! Και αυτό γιατί μέσα στις καρδιές και των δυο τους υπήρχε η Ελλάδα! Μπορεί να ακούγεται οξύμωρο ή παράταιρο. Και θα είχε δίκιο απόλυτο κάποιος που θα έλεγε ότι η μοίρα τους αντάμωσε για να μην σμίξουν ποτέ στη ζωή. Ωστόσο η αφοσίωση του ενός προς τον άλλο είναι φοβερά εύγλωττη και διάχυτη μέσα απ’ τις επιστολές που αντάλλασσαν διαρκώς όσο βρίσκονταν στη ζωή.
Θυσίασαν λοιπόν και οι δυο τους την προσωπική τους ευτυχία υπηρετώντας την Ελληνική υπόθεση με όσα μέσα κι όσες δυνάμεις είχε ο καθένας τους. Το στίγμα της σχέσης αυτής μας το δίνει ο ίδιος ο Καποδίστριας μέσα από τη συναισθηματική του έκρηξη στις επιστολές του. Και το στίγμα αυτό μπορεί να συμπυκνωθεί στη φράση: «…γνωριστήκαμε, Ρωξάνδρα, σε θυελλώδεις καιρούς… προέχει όμως η αποκατάσταση της πατρίδος…».
Ο Τσάρος Αλέξανδρος την εκτιμούσε βαθύτατα και τη συμβουλεύονταν ακόμα αι σε προσωπικά του ζητήματα. Και της παραχώρησε κοντά στην Οδησσό 160.000 στρέμματα, που η Ρωξάνδρα τα αξιοποίησε επιχειρηματικά, τα μετέτρεψε σε γόνιμη γη και εγκατέστησε σ’ αυτά ανθρώπους που είχαν ανάγκη. Κυρίως Έλληνες πρόσφυγες. Και ό, τι κέρδιζε το διέθετε για τις ανάγκες της πατρίδας. Η αυτοκράτειρα Ελισάβετ, που την είχε κάμει κυρία επί των τιμών στην αυλή της, όταν αντιλήφθηκε το ειδύλλιό της με τον Καποδίστρια έσπευσε να την παντρέψει με τον εξάδελφό της κόμη του Έντλινγκ! Η Ρωξάνδρα δέχτηκε να κάμει τον γάμο αυτό μόνο και μόνο για να μη δημιουργήσει πρόβλημα στον Καποδίστρια. Γιατί ήταν παραπάνω από βέβαιο ότι σε περίπτωση που η ίδια προχωρούσε σε γάμο με τον Καποδίστρια- πράγμα τόσο επιθυμητό και απ’ τους δυο τους- τότε ο Τσάρος θα είχε παύσει απ’ την υπηρεσία του τον Έλληνα διπλωμάτη, οπότε πλέον κανείς τους δεν θα είχε ελπίδες πως ο Τσάρος θα βοηθούσε τους Έλληνες να απελευθερωθούν. Θυσίασαν λοιπόν τα πάντα στον βωμό της πατρίδας.
Ο γάμος της δεν πέτυχε, και διαλύθηκε αμέσως. Η ίδια κράτησε ανέπαφη την ψυχική της επικοινωνία με τον Καποδίστρια, και όταν ο τελευταίος ήρθε στην Ελλάδα ως κυβερνήτης, η Στούρτζα περίμενε το κάλεσμά του να βρεθεί κοντά του στην πατρίδα! Ωστόσο στην Ελλάδα δεν ήρθε ποτέ της. Απ’ τον χάρτη την έβλεπε… Συνέχισε να αλληλογραφεί και να περιμένει. Το τελευταίο της όμως γράμμα δεν διαβάστηκε ποτέ απ’ τον παραλήπτη. Γύρισε πίσω μαζί με την είδηση της ειδεχθούς δολοφονίας του Κυβερνήτη. Έκτοτε η Λωξάνδρα, θα πει ο αδελφός της, έγινε μια ζωντανή νεκρή. Στην κατάσταση αυτή έζησε 13 χρόνια, ώσπου στις 16 Ιανουαρίου του 1844 εισακούστηκε το αίτημά της απ’ τον παντοδύναμο και η ψυχή της πέταξε στα ουράνια για να ανταμώσει ξανά τον αγαπημένο της Ιωάννη…
