Άγιος Αλέξανδρος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, της Τριάδος ο πρόμαχος
Του Μυργιώτη Παναγιώτη, Συνταξιούχου Μαθηματικού
Ο Άγιος Αλέξανδρος ήταν εξέχουσα θρησκευτική προσωπικότητα και λαμπρός Πατριάρχης της Πόλης.
Γεννήθηκε στην αγιοτόκο Μικρά Ασία περίπου το 239 μΧ από ευσεβείς γονείς, οι οποίοι φρόντισαν να τον μεγαλώσουν χριστιανικά. Η εποχή ήταν δύσκολη για τους Χριστιανούς. Η καταρρέουσα ειδωλολατρία με τη βοήθεια της πολιτείας διώκει τους Χριστιανούς. Ο Αλέξανδρος σε παιδική ηλικία βίωσε τους διωγμούς του Δέκιου (249-251),του Βαλεριανού (257-260), τους πιο φοβερούς από όλους, του Διοκλητιανού (303-305) και τέλος του Γαλερίου και Μαξιμιανού (305-313). Εξασκήθηκε στην τέχνη να αποκρύπτει και να περιθάλπει διωκόμενους χριστιανούς και μάρτυρες.
Με σμιλευμένη την καρδιά του από την αγάπη για τον Χριστό βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη να υπηρετεί τον γερασμένο και ασθενή Αρχιεπίσκοπο Μητροφάνη, ο οποίος τον χειροτόνησε διάκονο και στη συνέχεια ιερέα. Η Κωνσταντινούπολη τότε ονομαζότανε Βυζάντιο και δεν είχε την αίγλη που απέκτησε αργότερα όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος την ανακηρύσσει πρωτεύουσα της απέραντης Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Ο Αλέξανδρος διακρίνεται για την ευσέβεια, την εργατικότητα και παλεύει για να διατηρηθεί ανόθευτη η Ορθόδοξη πίστη από τις αιρέσεις. Με τους πύρινους λόγους του προφύλαξε πολλούς χριστιανούς από αυτές. Ο Μητροφάνης, αναγνωρίζοντας τις ικανότητες και τις αρετές του Αλεξάνδρου, τον είχε έμπιστο συνεργάτη και του ανέθετε όλες τις σοβαρές και επείγουσες αποστολές.
Όταν ο πρεσβύτερος Αλέξανδρος ήταν 63 ετών εμφανίζεται η αίρεση του Αρειανισμού. Ο αιρεσιάρχης Άρειος, πρεσβύτερος της εκκλησίας της Αλεξάνδρειας, δίδασκε πράγματα βλάσφημα, ανατρέποντας ολόκληρο το θεολογικό οικοδόμημα της αρχαίας εκκλησίας. Αμφισβητούσε την θεότητα του ένσαρκου Λόγου του Θεού, του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Η αίρεση απειλούσε όχι μόνο την γνησιότητα αλλά και την ύπαρξη της Εκκλησίας. Ο πρώτος Χριστιανός αυτοκράτορας Μέγας Κωνσταντίνος για να αντιμετωπίσει την αίρεση του Αρειανισμού συγκαλεί στη Νίκαια της Βιθυνίας την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο το 325 μ.Χ.
Ο Μητροφάνης δεν μπορούσε να παραστεί (γήρας και ασθένεια) και ορίζει τον πρεσβύτερο Αλέξανδρο ως αντιπρόσωπό του. Ο Αλέξανδρος είχε κάνει ήδη αγώνες. Στη σύνοδο ο Αλέξανδρος συντάχθηκε με την ομάδα των μεγάλων Ιεραρχών, Αθανάσιο, Σπυρίδωνα, Νικόλαο κ.α., κατατροπώνοντας τον φοβερό αιρεσιάρχη Άρειο. Διατρανώνονται τα ορθόδοξα δόγματα και ο Άρειος καταδικάζεται. Η Σύνοδος συντάσσει τα 7 πρώτα άρθρα του Συμβόλου της Πίστεως δηλαδή του «Πιστεύω».
Ο Αλέξανδρος μετά το τέλος της Συνόδου τρέχει να ενημερώσει τον Μητροφάνη, ο οποίος τον υποδέχεται με χαρά και με δάκρυα για την νίκη της Ορθοδοξίας και του αναθέτει νέα αποστολή. Ο Αλέξανδρος σε μεγάλη ηλικία, 84 ετών, δέχεται την αποστολή να ενημερώσει τις άλλες εκκλησίες για τις αποφάσεις της Συνόδου. Πράγματι, ο Άγιος περιοδεύει όλη την Ελλάδα, την Ιλλυρία (Αλβανία), τη Σερβία και άλλες βαλκανικές πόλεις για να κατηχήσει σχετικά με το «Πιστεύω» που είχε συντάξει η Σύνοδος.
Εν τω μεταξύ ο Αρχιεπίσκοπος Μητροφάνης διάγει το 117ο έτος της ηλικίας του. Αρρωσταίνει βαριά και κοιμάται τον Ιούνιο του 325. Φρόντισε πριν την κοίμησή του να ζητήσει να τον διαδεχθεί ο πρεσβύτερος Αλέξανδρος και εξασφάλισε και τη σύμφωνη γνώμη του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου. Η επισκοπή προβιβάζεται σε πρωτόθρονη Εκκλησία, διότι ή Κωνσταντινούπολη έγινε η νέα πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Ο Άγιος Αλέξανδρος δέχεται με αίσθημα ευθύνης την νέα θέση ως μια διακονία προς την Εκκλησία και τον Χριστό, τον οποίο υπηρέτησε σε όλη την διάρκεια της επίγειας ζωής του. Δεν επηρεάστηκε από τη λαμπρότητα του αξιώματός του, συνέχισε τον αγώνα για την Ορθοδοξία, πολεμώντας τις αιρέσεις και εξασκώντας την φιλανθρωπία. Υπηρέτησε την Εκκλησία, ως πρώτος Πατριάρχης, έως το 337.
Υπήρξε υπόδειγμα Πατριάρχου και κληρικού. Πολλά έχουμε να ωφεληθούμε από την αγία του βιωτή. Κληρικοί και λαϊκοί. Υπακοή και αγώνας.
Η Αγία μας εκκλησία τον ανακήρυξε Άγιο και όρισε η μνήμη του να τιμάται την 30ή Αυγούστου κάθε έτους.
Λειτουργικά κείμενα
Απολυτίκιο Ήχος γ´. Την ωραιότητα
Μύσται οὐράνιοι ἀποδεικνύμενοι, θεῖοι ἐκφάντορες τῷ κόσμῳ ὤφθητε, τήν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ, ποιμάναντες θεαρέστως, ἱερέ Ἀλέξανδρε, τῆς Τριάδος ὁ πρόμαχος, Ἰωάννη ἔνδοξε, ὁ τῆς χάριτος τρόφιμος, καί Παῦλε Ἱερέων ἀκρότης, ὅθεν ὑμᾶς ἀνευφημοῦμεν.
Κοντάκιο. Ήχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον
Τήν τριάδα σήμερον, Ἱεραρχῶν τῶν Ὁσίων, ἱεροῖς ἐν ᾄσμασιν, ἐγκωμιάσωμεν πάντες• οὗτοι γάρ, ὡς οἰκονόμοι τῶν ἀπορρήτων, νέμουσι, χάριν ἀέναον τοῖς βοῶσιν, ὦ Ἀλέξανδρε παμμάκαρ, καί Ἰωάννη, σύν Παύλῳ χαίρετε.
Μεγαλυνάριο
Χαίροις των Πατέρων τριάς σεπτή, Ἀλέξανδρε μάκαρ, συν τῷ Παύλῳ τῷ εὐκλεεῖ, καά τῷ Ἰωάννη, ἡ τρίφωτος λυχνία, ἡ πᾶσαν Ἐκκλησίαν, καταπυρσεύουσα.
