Είναι επίκαιρα τα συνθήματα του Πολυτεχνείου;
Του Θανάση Παπαρίζου
Πενήντα δύο χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, τα συνθήματα εκείνης της νύχτας επιστρέφουν κάθε Νοέμβρη σαν ηχώ από έναν κόσμο που πάλεψε για αυτονόητα δικαιώματα.
Όμως η επίκαιρη σημασία τους δεν βρίσκεται πια μόνο στην ιστορική μνήμη. Βρίσκεται κυρίως στη διαχρονική τους ικανότητα να περιγράφουν με απλότητα και δύναμη τα μεγάλα ερωτήματα της δημοκρατίας.
«Ψωμί ,Παιδεία ,Ελευθερία»
Τρεις λέξεις που τότε συμπύκνωναν ανάγκη, φόβο και τόλμη, σήμερα εξακολουθούν να λειτουργούν ως πυξίδα.
Το «ψωμί» δεν αφορά μόνο την επιβίωση, αλλά την αξιοπρεπή εργασία και την κοινωνική συνοχή.
Η «παιδεία» δεν αφορά μόνο τα σχολεία και τα πανεπιστήμια, αλλά την πρόσβαση στη γνώση, την κριτική σκέψη και την ικανότητα να προστατεύεται από την παραπληροφόρηση.
Και η «ελευθερία» δεν είναι αυτονόητη: πιέζεται από τον λαϊκισμό, από την πόλωση, από τον φόβο που συχνά χρησιμοποιείται σαν πολιτικό εργαλείο.
Τα συνθήματα του Πολυτεχνείου δεν είναι μουσειακά αντικείμενα. Δεν είναι αναμνηστικά μιας γενιάς που πέρασε. Είναι μια ανοιχτή υπενθύμιση ότι τα δικαιώματα δεν κατακτώνται για πάντα. Χρειάζονται φροντίδα, εγρήγορση και συμμετοχή. Κάθε φορά που η κοινωνία νιώθει ότι δεν ακούγεται, κάθε φορά που οι αδικίες μένουν ατιμώρητες, κάθε φορά που οι νέοι αισθάνονται αόρατοι, τα συνθήματα επιστρέφουν, όχι από νοσταλγία αλλά από ανάγκη.
Η σημερινή εποχή έχει άλλες μορφές ανελευθερίας. Ψηφιακή παρακολούθηση, κοινωνική αποξένωση, οικονομική ανασφάλεια, κρίση εμπιστοσύνης στους θεσμούς. Γι’ αυτό τα συνθήματα του Πολυτεχνείου αποκτούν νέα σημασία. Δεν είναι ίδια, είναι επικαιροποιημένα. Μιλούν για δικαιώματα στο διαδίκτυο, για ισότητα ευκαιριών, για δημοκρατία που δεν φοβάται τη διαφωνία!
Γι’ αυτό η επέτειος δεν είναι τελετουργία, είναι μια παύση, μια στιγμή για να αναμετρηθούμε με το πόσο δημοκρατική, δίκαιη και ανοιχτή είναι η κοινωνία που χτίζουμε. Τα συνθήματα δεν μας ζητούν να τα επαναλάβουμε μηχανικά, αλλά να τα δικαιώσουμε με πράξεις. Και ίσως αυτή είναι η βαθύτερη επικαιρότητά τους: ότι ακόμα μας αφορούν. Γιατί η ελευθερία, η γνώση και η αξιοπρέπεια δεν αποτέλεσαν ποτέ υπόθεση μιας εποχής. Είναι υπόθεση κάθε εποχής.
