Το «δίκαιο» της ανθρώπινης ωμότητος
Γράφει η Ρένια Παντρά
Πτυχιούχος Διεθνών Σχέσεων
“Αν ο άνθρωπος φέρθηκε ως τώρα με αγριότητα και απερισκεψία όπως όλα τα θηρία, και όταν καταλαβαίνει ότι έχει την υπεροχή, λύνει τις διαφορές του με τη βία, το γεγονός αυτό δεν σου δίνει το λογικό δικαίωμα να περιμένεις ότι θα επαναλαμβάνεται επ’ άπειρον και πολύ λιγότερο να υποστηρίζεις ότι πρέπει να επαναλαμβάνεται. Γιατί τίποτα δεν εμποδίζει να αλλάξει αύριο και στο σημείο τούτο η ροή της ιστορίας (φαινόμενο όχι τόσο σπάνιο όσο νομίζεται) είτε από τη συνδρομή διάφορων απρόβλεπτων περιστάσεων, είτε με την πρωτοβουλία του ίδιου του ανθρώπου, που αφού έχει τις καταβολές του λογικού, μπορεί κάποτε να λογικευτεί και ν’ αποφασίσει να αξιοποιεί με άλλους συμφερώτερους και ευπρεπέστερους τρόπους την περίσσεια των σωματικών και των πνευματικών του δυνάμεων, όχι με τον εξευτελισμό και τη σφαγή των ομοίων του”.
Ευ. Παπανούτσος «το δίκαιο της πυγμής»
Όσο κι αν τρέφω ανυπέρβλητο σεβασμό στη μνήμη και το έργο του κατ’ εξοχήν ιδεαλιστή Ευ. Παπανούτσου, ας μου επιτραπεί να διαφωνήσω επί της ουσίας με τις θέσεις του στο παραπάνω απόσπασμά του από το «δίκαιο της πυγμής». Δεν λέω, καλή η δικαιολογία, μα υπάρχει απεναντίας και η «φυσική» ροή των πραγμάτων. Ανθρώπινο ιδεώδες αποτελεί ο ιδεαλισμός και στη ζωή και στην τέχνη, μα ο ορατός κόσμος, θέλουμε δεν θέλουμε, δεν είναι προϊόν της φαντασίας μας, δεν υπάρχει μονάχα στη νόηση…
Η πραγματοκρατία έρχεται να μας αποδείξει ότι η πορεία της ανθρώπινης ιστορίας περπατάει απαρέγκλιτα πάνω στον δρόμο του καθαρού ρεαλισμού χωρίς ωστόσο ο άνθρωπος να μπορεί να κάμει δόγμα του το ότι: «το φυσικό δεν είναι κατ’ ανάγκη και αξιόπρακτο». Κι όσο ανά τους αιώνες προχωρεί ο πολιτισμός, άλλο τόσο ο «πολιτισμένος» άνθρωπος αποφεύγει την προσπάθεια του να ταυτίζει τις δύο αυτές έννοιες. Μάλλον έχει ταυτίσει την ίδια την ιστορία του με τα γεγονότα σφαγής και εξευτελισμού των ομοίων του. Κι όταν του περάσει κάπως η έξαρση της ωμότητας και μπορέσει το λογικό του να προχωρήσει κάπως στον φριχτό απολογισμό των πεπραγμένων του, τότε φωνάζει την «επιστήμη» του να ‘ρθει και να ξορκίσει το κακό ή ακόμα ψάχνει να ρίξει τα φτεξίματά του σε μια ακατάληπτη και απροσδιόριστη μεταφυσική σφαίρα. Στο οποιοδήποτε ξεφύλλισμα της Ιστορίας πραγματικά σε πιάνει φρίκη πάνω στη βδελυγματική διαπίστωση ότι απ’ όλο το ζωικό βασίλειο τη χειρότερη και εκδικητικότερη μορφή ενστίκτου τη διαθέτει και την εκδηλώνει ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος που έχει τις καταβολές του λογικού και που μπορεί να λογικευτεί… Έλα όμως που ως τώρα δεν μπόρεσε ν’ αξιοποιήσει την περίσσια των σωματικών και των πνευματικών του δυνάμεων με άλλους «συμφερώτερους και ευπρεπέστερους τρόπους» πέρα απ’ τον εξευτελισμό και τη σφαγή του ομοίων του. Ή μάλλον βρίσκει τρόπους επινοώντας «πάσαν ιδέαν θανάτου» όπως θα τονίσει ο Θουκυδίδης , (Γ, 81, 15) προς εξόντωση του αντιπάλου του και προς κορεσμό της δίψας του ιδίου για εκδίκηση.
Τα ίδια και τα ίδια θα παρατηρήσουμε διαχρονικά και πανανθρώπινα σ’ όποια περίοδο της ιστορίας κι αν σταθούμε, σ’ όποιο γεωγραφικό σημείο του πλανήτη κι αν περπατήσουμε. Τα χρόνια αλλάζουν αριθμό, η ποιότητα ζωής βελτιώνεται διαρκώς και οι ιδέες και τα ιδανικά αποκτούν ολοένα νέα οπτική. Παράλληλα, τα μέσα εξόντωσης του εχθρού «διαφοροποιούνται» και οι μεθοδεύσεις θανάτωσης εξειδικεύονται, ενώ οι εκατόμβες των νεκρών και δη αμάχων και αθώων πολλαπλασιάζονται. Από πού να ξεκινήσει κανείς και που να τελειώσει! Διανύουμε τον 21ο αιώνα, ζούμε την κορύφωση της τεχνολογίας κι όμως βομβαρδιζόμαστε καθημερινά απ’ τα ίδια τεχνολογικά μας μέσα και ραντιζόμαστε με το αίμα αθώων παιδιών που δίχως να φταίνε σε τίποτα πληρώνουν με τη ζωή τους τη θηριωδία του πολιτισμένου ανθρώπου. Στην Ουκρανία, στη Γάζα σήμερα, και κύριος οίδεν για το αύριο. Την ίδια στιγμή, πολλές ανθρωπιστικές οργανώσεις πασχίζουν να σώσουν ότι δεν σώζεται -ή μήπως όχι;- μέσω της ευαισθητοποίησης της ανθρώπινης συνείδησης, η οποία όπως φαίνεται στερείται παντελώς ευαισθησίας.
Και για να δικαιώσει την έξαρση της βίας ο «πολιτισμένος» υπήκοος του 21ου αιώνα, φτάνει να σκορπάει ακόμα ψεύτικες ελπίδες σε μίαν ακαθόριστη δύναμη, που διατείνεται να την πιστεύει και την αποκαλεί θεό. Θεό του! Οποία υποκριτική αχρειότης έρχεται να στηρίξει το δόγμα ανηθικότητας εδώ και αρκετούς αιώνες. Si deus nobiscum quis contra nos? (Έτσι ακριβώς είναι διατυπωμένο σε μία πύλη Πανεπιστημίου στην Πολωνία, όπου φοίτησε ο μέγας αστρονόμος Κοπέρνικος(1473-1543). Ιδού η φωτογραφία:
Η φράση είναι διατυπωμένη υπό μορφή ρητορικής ερώτησης και μεταφερόμενη στην γλώσσα μας σημαίνει τούτο: εάν ο θεός είναι μαζί μας, κανείς δεν μπορεί να είναι εναντίον μας.
Τώρα. Εάν αντί της χρήσης του λογικού που λέει ο Παπανούτσος, ο άνθρωπος προτιμάει στην έξαρση της μανίας του να επικαλείται τον θεό, το μόνο που μένει να αναρωτηθεί κανείς είναι τούτο:
Όταν η ανθρώπινη αγριότητα φτάνει να μην ελέγχεται, ο θεός άραγε παίρνει το μέρος των θυμάτων; Παίρνει το μέρος των θυτών; Ή μήπως στέκεται ουδέτερος; Και ποιος θεός επιθυμεί το αίμα αθώων; Ποιος θεός επιζητεί τον πόλεμο και την καταστροφή; Ποιος θεός ενδιαφέρεται για την εδαφική επέκταση και το οικονομικό κέρδος; Σαφώς, τα ερωτήματα είναι ρητορικά. Γιατί, κακά τα ψέματα το λογικό του ανθρώπου είναι που επιδιώκει αυτά, αλλά τα κάνει πράξη στο όνομα του θεού! Κάποιοι πάντως προλαβαίνουν κι απαντούν: έδωσα στον άνθρωπο το λογικό. Ας το αξιοποιήσει για το συμφέρον του! Ο άνθρωπος όμως απέδειξε πως αδυνατεί να το αξιοποιήσει! Και εκτός αυτού δεν μπόρεσε ως τώρα καμία μεταφυσική επέμβαση να σώσει τα αθώα θύματα. Ποια είναι λοιπόν η αξιοποίηση του λογικού και ποια η συνδρομή της επιστήμης;
