Ανθρώπινη δολιότης: Θάττον θανάτου θεί
Του φιλόλογου Οδυσσέα Β. Τσιντζιράκου
Ο “πολιτισμένος” απολίτικος άνθρωπος του 21ου μ.Χ. αιώνα, έχοντας απαξιώσει τελείως την ανθρώπινη ζωή και έχοντας επενδύσει το μέλλον του στη λεγόμενη τεχνητή νοημοσύνη, την οποία και προσδοκά ως μεσσία, φοβούμαι πως δεν έχει αντιληφθεί τον κίνδυνο Γκολεμοποίησής του. Και προχωρεί αλματωδώς ζαλισμένος από τη δίνη που προκαλεί η ψευδαίσθηση της υπεροχής του επί έμψυχων και άψυχων πάνω στον πλανήτη. Αυτός ο άνθρωπος ο μικρός, ο Μέγας, που θάλεγε κι ο Ποιητής. Φτάνει μια εικόνα απ’ την κατάσταση στη Γάζα για να φανεί το “μεγαλείο” της “ανθρώπινης υπεροχής”! Παιδιά οστεωμένα με μάτια που ξερνούν το ανεξήγητο “γιατί” πάνω στα ερείπια που σώριασε για άλλη μια φορά η δαιμονισμένη λαίλαπα του στυγνού ιμπεριαλισμού, πάνω σε σορούς παιδιών, σε πτώματα αθώων θυμάτων, και οι ηγέτες κάποιων χωρών του λεγόμενου πολιτισμένου κόσμου παρακολουθούν ασυγκίνητοι τα ανεπανάληπτα επιτεύγματα των ισχυρών έναντι των αδυνάτων. Του άδικου εναντίον του δικαίου.
Ο Ευ. Παπανούτσος με κίνητρο τον ιδεαλισμό του θα πει: “Αν ο άνθρωπος φέρθηκε ως τώρα με αγριότητα και απερισκεψία, όπως όλα τα θηρία και (αν), όταν καταλαβαίνει ότι έχει την υπεροχή, λύνει τις διαφορές του με τη βία, το γεγονός αυτό δεν σου δίνει το λογικό δικαίωμα να περιμένεις ότι θα επαναλαμβάνεται επ’ άπειρον και, πολύ λιγότερο, να υποστηρίζεις ότι πρέπει να επαναλαμβάνεται γιατί τίποτα δεν εμποδίζει ν’ αλλάξει αύριο και στο σημείο τούτο η ροή της Ιστορίας (φαινόμενο όχι τόσο σπάνιο, όσο νομίζεται) είτε από τη συνδρομή διάφορων απρόβλεπτων περιστάσεων, είτε με την πρωτοβουλία του ίδιου του ανθρώπου, που, αφού έχει τις καταβολές του λογικού, μπορεί κάποτε να λογικευτεί και να αποφασίσει να αξιοποιεί με άλλους συμφερότερους και ευπρεπέστερους τρόπους την περίσσεια των σωματικών και των πνευματικών του δυνάμεων, όχι με τον εξευτελισμό και τη σφαγή των ομοίων του.
Τάδε έφη ο μεγάλος στοχαστής προσβλέποντας και προσδοκώντας στην εκλογίκευση του ανθρώπου. Φρούδες ελπίδες. Μ’ όλο το σεβασμό που διατηρώ στη μνήμη και το έργο του, ας μου επιτραπεί να διαφωνήσω μαζί του έχοντας ως ατράνταχτο κριτήριο την ίδια την ιστορική πραγματικότητα στις περιστάσεις έξαρσης της ανθρώπινης ωμότητας διαχρονικά και πανανθρώπινα. Και με κριτήριο την Ελληνική και μόνο πραγματικότητα μπορούμε να δείξουμε την παγκοσμιότητα των φαινομένων. Γενοκτονίες; Κι αν δεν έχει βιώσει ο κόσμος (κάποιοι τη θέλουν Εθνοκάθαρση. Ας την έχουν! Εμφυλίους; Ακόμα μας δέρνει η κατάρα τους. Στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου πάσα τε ιδέα κακοτροπίας και θανάτου κατέστη; Αρκεί η Μακρόνησος να συμπυκνώσει όλα τα ναζιστικά και να προαναγγείλει τα σημερινά. Παντού σφαγή και εξευτελισμός του ανθρώπου. Το προσωπείο της βίας που φόρεσε ο ιμπεριαλισμός της αρχαίας Αθήνας αποτελεί τον αληθινό οδηγό των άνομων ισχυρών επί 25 διαρκείς αιώνες και έπεται φοβερή συνέχεια.
Οι συμφερότεροι και ευπρεπέστεροι τρόποι αξιοποίησης των δυνάμεων του ανθρώπου δεν βρέθηκαν, διότι δεν επήλθε κι ούτε θα επέλθει η εκλογίκευση. Δυστυχώς οι τρόποι αυτοί δεν δόθηκαν από κανένα πολιτικό, κοινωνικό ή φιλοσοφικό σύστημα, από καμμίαν ηθική επαγγελία. Μάλλον οι εξαγγελίες εξαγριώνουν πιο πολύ την εκδικητική μανία της ανθρώπινης φύσης και επιβεβαιώνουν όλους όσους διατείνονται ότι ο άνθρωπος κρύβει μέσα του τη χειρότερη μορφή ενστίκτου από ολόκληρο το ζωικό βασίλειο. Και αποδεικνύεται πως η αγριότητά του αυτή είναι ευθέως ανάλογη με την άνοδο του «πολιτισμού» του.
Στην προσπάθειά του ο άνθρωπος ανά τους αιώνες να βρει απάντηση στις απορίες του και καταφύγιο στην απελπισία του ανακάτεψε στα εγκλήματα της αγριότητάς του και τον Θεό. Δηλαδή «εργαλειοποίησε» ακόμα και τον Θεό. Έχει μεγάλη σημασία να μνημονεύσω το εξής: Στην Κρακοβία της Πολωνίας σώζεται ακόμα σε άριστη κατάσταση το Πανεπιστήμιο, όπου σπούδασε ο αστρονόμος Κοπέρνικος. Λειτουργεί μουσειακά. Με δεδομένο ότι ο Κοπέρνικος έζησε μεταξύ του 1473 έως 1543, το Πανεπιστήμιο αυτό απαριθμεί τουλάχιστο επτά αιώνες ζωής. Ακόμα οι λαοί και στην Κεντρική Ευρώπη ήταν Λατινόφωνοι. Στην Πύλη υπάρχει η επιγραφή: SI DEUS NOBISCUM QUIS CONTRA NOS?
Μάλιστα. Το ερώτημα είναι στα φανερά ρητορικό· Και μεταφερόμενο στη γλώσσα μας σημαίνει: Αν ο Θεός είναι μαζί μας, κανένας δεν μπορεί να είναι εναντίον μας. Μάλιστα. Αν είναι έτσι, τότε στις περιστάσεις έξαρσης της ανθρώπινης βίας ο Θεός με ποιους είναι μαζί; Με τα θύματα, με τους θύτες, ή στέκεται ουδέτερος; Γιατί η παντοδυναμία του επιτρέπει την ανθρώπινη εγκληματικότητα; Θα τολμήσω να πω: Αρκετά ασχολήθηκε με την ανθρώπινη δολιότητα. Έχει αρκετές σκοτούρες. Οι άνθρωποι δεν βάζουν μυαλό. Άφησέ τους στην αγριότητα της εκδικητικής τους μανίας. Άλλωστε η ανθρώπινη δολιότης, καταπώς είπε και ο Πλάτων, «θάττον θανάτου θεί». Και μόνο η παρήχηση του «θ» σου δίνει την παγερή αίσθηση. Η δολιότητα όμως τρέχει πιο γρήγορα από τον θάνατο!
Αλλά ας δούμε πώς σκιαγραφεί ο Θουκυδίδης την ανθρώπινη φύση. Ίσως απαντηθούν οι απορίες μας:
Μετάφραση (Ιστοριών Γ, 84, 2-3)
«… Και η ανθρώπινη φύση, που είναι συνηθισμένη να ρέπει προς την αδικία, αντίθετα ακόμα και προς την ύπαρξη και την ισχύ των νόμων, φανερώνεται ικανοποιημένη όταν απ’ τη μία η οργή της γίνεται ασυγκράτητη, απ’ την άλλη, όταν (γίνεται) ισχυρότερη απ’ το θετό δίκαιο και τέλος, όταν (γίνεται) εχθρός της όποιας υπεροχής! Γιατί διαφορετικά, εάν ο φθόνος δεν κουβαλούσε μέσα του καταστροφική επιρροή, κανένας δεν θα προτιμούσε την εκδίκηση αντί της ευσέβειας και δεν θα έβαζε το κέρδος πάνω απ’ τη δικαιοσύνη.
Ωστόσο οι άνθρωποι σχετικά με όλα αυτά, προκειμένου να εκδικηθούν άλλους, θεωρούν καλό από πριν να παραβλέπουν το κοινό δίκαιο όλων των ανθρώπων (=τους φυσικούς νόμους), που ισχύει σε τέτοιες περιστάσεις, και στο οποίο ο καθένας στηρίζει τις ελπίδες της διάσωσής του σε περίπτωση αποτυχίας και (θεωρούν ακόμα καλό) σε περίπτωση που κάποιος βρεθεί σε κίνδυνο και αναζητήσει την ανάγκη των φυσικών νόμων, να μη βρίσκεται σε μειονεκτική θέση».
Δε θα κάμω κανένα σχόλιο. Ως κατακλείδα θα επικαλεστώ το 2ο κουπλέ του τραγουδιού «έρχονται χρόνια δύσκολα», του κύκνειου άσματος του Στέλιου. Βγήκε προφητικότατα στον αέρα το 2000:
Ιδού:
«Φονιάδες μονοπώλια παντού φωτιές ανάβουν. Μας καίνε μας δικάζουνε και την ψυχή μας βγάζουν και ζωντανούς μας θάβουν».
