«Οδυσσεύς Ανδρούτσος, τραγωδία δίχως κάθαρση»
Συνέντευξη του φιλόλογου Οδυσσέα Β. Τσιντζιράκου με αφορμή την μόλις προ ολίγων ημερών έκδοση του βιβλίου του για τον μεγάλο αυτόν ήρωα της πατρίδας μας
Συνέντευξη στον Νίκο Γουργιώτη για την εφημερίδα “ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ” της Λάρισας
Στην έκδοση ενός ακόμη βιβλίου προχώρησε ο Μελιβοιώτης φιλόλογος Οδυσσέας Β. Τσιντζιράκος.
Μετά τα «Θουκυδίδου, “Πλαταϊκά”», «ΓΙΑΝΝΗΣ Δ. ΓΑΛΛΟΣ», «ΜΕΛΙΒΟΙΑ», «Η ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΤΟΥ ΔΥΣΣΕΑ», «ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ» και «ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ, “Δε ζη ο άνθρωπος, ζη το έργον του”», αυτή τη φορά το νέο πόνημά του είναι το «Οδυσσεύς Ανδρούτσος, τραγωδία δίχως κάθαρση».
Με αφορμή αυτό το βιβλίο για τον μεγάλο ήρωα των αγώνων της πατρίδας μας για ελευθερία και εθνική ανεξαρτησία, ο κ. Τσιντζιράκος με χαρά δέχθηκε να μας μιλήσει για τους λόγους της συγγραφής του και για το τέλος ενός ανθρώπου που η ζωή του αποτελεί «τραγωδία δίχως κάθαρση».
Κύριε Τσιντζιράκο, τι σας ώθησε να βιογραφήσετε τον Οδυσσέα Ανδρούτσο;
Προχώρησα στη βιογράφηση του Οδυσσέα, όπως βέβαια και του Καποδίστρια πριν λίγα χρόνια, επειδή με προβλημάτισε τα μέγιστα η κατάντια της Ελλάδας κατά την πορεία της μέσα στον χρόνο απ’ την Επανάσταση και εφεξής. Επειδή ένιωθα, και νιώθω, αγανάκτηση, και βδελυγμία συνάμα, βλέποντας τις προσωπογραφίες των προδοτών του Έθνους σε περίοπτη θέση, ενώ τις μορφές των πραγματικών αγωνιστών της ελευθερίας με δυσκολία τις ξεχωρίζει κανείς, καθώς τις σκοτεινιάζει η απατηλή προβολή εκείνων που πάνω στο αίμα των αγωνιστών τροφοδοτούσαν τα ξένα συμφέροντα εξυπηρετώντας συνάμα την ωμή και ακόρεστη ιδιοτέλειά τους.
Υπάρχουν ιστορικοί που κατακρίνουν ακόμα και σήμερα τον Οδυσσέα Ανδρούτσο για πράξεις απίστευτης αγριότητας χαρακτηρίζοντάς τον μάλιστα ως ένα «ένα βδελυρό αντίγραφο του Αλή πασά».
Αγριότητα επέδειξε εναντίον των προδοτών υπανθρώπων, οι οποίοι, έχοντας πουλήσει την ψυχή τους στο διάβολο, υπηρετούσαν νυχθημερόν τους Τούρκους και τους ντόπιους τυράννους και καταδυνάστευαν τον απλό λαό, που δεν είχε πού την κεφαλήν κλίναι. Ο Οδυσσέας στάθηκε αρωγός και παρήγορος αυτού του λαού κυνηγώντας ανελέητα τους τυράννους, Τούρκους, Αρβανίτες, “Έλληνες” και “Φιλέλληνες”.
Αυτοί που ομιλούν περί ενός βδελυρού αντίγραφου του Αλή πασά, ας μάθουν πρώτα οι ίδιοι τι ήταν και ποιoς ήταν ο Αλής, αλλά και τι και ποιoς ήταν ο Οδυσσέας κοντά στον Αλή. Άλλωστε, αυτοί που λένε αυτά, είναι αυτοί που κατακρίνουν τον Οδυσσέα κι ως δεδηλωμένο εχθρό των δεσποτάδων μην εξετάζοντας πρώτα πώς ζούσαν και πώς εξουσίαζαν τον κοσμάκη αυτοί οι δεσποτάδες – όχι όλοι γενικά – που εχθρεύονταν ο Ανδρούτσος. Με τους καλούς τα είχε κι ο ίδιος καλά. Με τους υπηρέτες όμως των Τούρκων και τους δυνάστες του λαού, ο Οδυσσέας γινόταν δήμιός τους.
Τον κατηγορούν ακόμα για πλείστα όσα. Βασάνισε ανθρώπους φριχτά. Έψησε ανθρώπους ζωντανούς, άλλους τους μεταχειρίστηκε ως υποζύγια, έθαψε ζωντανούς, έδειρε ανελέητα, έκαμε, έδειξε. Κυνήγησε χωρίς έλεος τους Τουρκόφιλους κοτζαμπάσηδες, τους ιερωμένους προδότες των επαναστατών, τους ανάξιους πολιτικάντηδες, που καταδυνάστευαν τον απλό κοσμάκη. Ναι, είχε κι αυτός τα ελαττώματά του, όπως είχε και τις αρετές του. Και η ιστορία μας γενικώς τις αρετές του δεν θέλησε ή δεν μπόρεσε να τις δει! Είδε μόνο τα ελαττώματά του, τα παρουσίασε ως εκδικητική μανία καθ’ υπερβολή, αλλά ταυτόχρονα αποσιώπησε τις αιτίες για τις οποίες εξαναγκαζόταν ο ήρωας να εκδηλώνεται με τη μανία που εκδηλώνονταν εναντίον των υποταγμένων προδοτών. Μέχρι κι ο Μακρυγιάννης αναγκάστηκε να πει: «πες και την αιτία ‘στοριογράφο…».
Αλλά συν τοις άλλοις τον βαραίνει και μια ακόμη ιστορική αδικία την οποία ως τώρα ελάχιστοι έχουν επισημάνει. Και ενώ ορισμένοι Άγγλοι, όπως ο Στάνχοπ, ο Τρελόνι κ.λπ. είδαν και εξύμνησαν τις διοικητικές του αρετές, ενώ τον θεώρησαν ως έλληνα Μπολίβαρ ή Ουάσιγκτον, καθώς κατανόησαν ότι ο άνθρωπος αυτός ήταν ένας ακραιφνής λαϊκός ήρωας, με καθαρά δημοκρατικές αντιλήψεις, ικανός ν’ απελευθερώσει την Ελλάδα και να την κυβερνήσει με το σπαθί του ως γνήσιος επαναστάτης, εντούτοις θα κατακριθεί ως δειλός, ανίκανος, αντιλαϊκός, διπρόσωπος, τουρκόφιλος, άνθρωπος που έπαιζε τον παπά, ώσπου τον πήραν είδηση! Κι ας μην εκπλαγεί κανείς, εάν αυτά τα δει γραμμένα από τον μαρξιστή Γ. Κορδάτο! Και εφόσον ο Κορδάτος τρέφει εμπάθειες κατά των στρατιωτικών της Επανάστασης και ειδικά κατά του Ανδρούτσου, τότε γιατί να μας εκπλήσσουν οι κρίσεις των Παπαρρηγόπουλου, Τρικούπη, Σουρμελή και λοιπών εκπροσώπων της άρχουσας τάξης; Η αποκατάσταση τόσων και τέτοιων αδικιών σε βάρος του δεν πρέπει επιτέλους να γίνει;
Όλοι οι οραματιστές ιδεολόγοι που επεδίωξαν να βγάλουν τις μάζες από τη σκλαβιά, τον σκοταδισμό, την αφάνεια, την τυραννία, όλοι ανεξαιρέτως κατηγορήθηκαν, συκοφαντήθηκαν, προπηλακίστηκαν, λιθοβολήθηκαν απ’ τους ίδιους τους ευεργετημένους. Το ίδιο συνέβη και με τον Ανδρούτσο;
Θα σας απαντήσω ως εξής στο ερώτημά σας: Ήδη απ’ τα φοιτητικά μου ακόμα χρόνια, σε κάθε μου διαδρομή προς και από την Αθήνα, παντού νόμιζα πως αντίκριζα τη μορφή του Οδυσσέα να καλπάζει κραδαίνοντας την σπάθα του και κυνηγώντας τους Τούρκους κατακτητές και μαζί τούς Έλληνες συνοδοιπόρους των. Περνούσε κι αυτός μαζί μας πάνω στ’ άλογό του στη Στυλίδα, το Πατρατζίκι, την Αγιά Μαρίνα, το Ζητούνι, την Αταλάντη, τους Λιβανάτες, τη Λειβαδιά, τη Θήβα, ρεματιές, πευκόφυτα λαγκάδια, βουνά και θάλασσες, παίρνοντας πίσω τη γη των προγόνων του, για να τη δώσει στους απλούς λαϊκούς κληρονόμους της, μοιράζοντάς την δίκαια με το σπαθί του. Ή φορές πάλι τον παρακολουθούσα ν’ απομακρύνεται καλπάζοντας προς τις πλαγιές του Παρνασσού, προς τη φωλιά του, τη σπηλιά του, τη Μαύρη Τρούπα, όπου από μίλια μακριά τον οσμίζονταν ως άλλος Άργος ο αγριόσκυλός του Σαμψώνης, και τον υποδέχονταν η Πηνελόπη της πραγματικότητας κι όχι του μύθου, η σεπτή και γλυκύτατη Ελένη δίπλα στην ποτνία και λεβεντογέννα πεθερά της, την αρχοντογύναικα Ακρίβω, που τον καρτερούσε μέσα στη σπηλιά, και όχι σαν την Αντίκλεια στον Άδη! Και κοντά στις δύο γυναίκες όλα τ’ άλλα παλληκάρια που κρατούσαν την Μαύρη Τρούπα απόρθητη. Ο θαυμασμός για την ηρωική του μορφή ανείπωτος. Μα πιο ανείπωτη η συναίσθηση του εθνικού και ηθικού μας χρέους απέναντί του, στον άνθρωπο που με τη θυσία του έβαλε τη σφραγίδα του στην Ελληνικότητα της Ρούμελης, της Αττικής και της Εύβοιας, που με την πολεμική του πανουργία κράτησε όρθια την Επανάσταση.
Και κάθε που λάχαινε να περάσω γύρω απ’ την Ακρόπολη, ή να ρίξω τα μάτια μου ψηλά, ή να ανεβάσω τα βήματά μου προς τα Προπύλαια, ένιωθα να σταλάζει μέσα μου μνησιπήμων ένας βαρύς εθνικός πόνος, που με ανάγκαζε ασταμάτητα να πάρω χαρτί και μολύβι και να απαθανατίσω την τραγική του ζωή. Στη φαντασία μου ύψωνα κι εγώ τον πύργο του Γουλά, 26 μέτρα στα δεξιά του ναού της απτέρου Νίκης, όπου, την νύχτα της 4ης προς 5η Ιούνη του 1825, οι ευεργετημένοι από τον Οδυσσέα, με τις ευλογίες των χαμερπών κυβερνητάδων, τον βασάνισαν φριχτά, τον στραγγάλισαν και τον πέταξαν από ψηλά στο πλακόστρωτο, γιατί έκαμε το βαρύτατο έγκλημα να απελευθερώσει την πατρίδα του. Αχρειότερη εχθροπραξία από μία τέτοια ειδεχθέστατη ιεροσυλία δεν θα μπορούσε να σταθεί.
Και για να συμπληρώσω και στο πρώτο ερώτημά σας πως ωθήθηκα στη βιογράφηση του Ανδρούτσου, σίγουρα είναι γιατί θεώρησα χρέος μου εθνικό και απαράγραπτο δικαίωμά μου να αναπαραστήσω και να κρατήσω μέσα στην Ιστορία μας ζωντανό έναν αξεπέραστο, μα και συνάμα προδομένο θρύλο. Θέλησα, ζωντανεύοντάς τον, να τον δω, να τον δούμε όλοι, πώς σήκωνε τη γροθιά του ενάντια στο σάπιο κατεστημένο προσδοκώντας ν’ απαλλάξει την πατρίδα του από την τυραννία, ντόπια και ξένη, και να την παραδώσει λεύτερη στον λαό της.
Βεβαίως ο Οδυσσέας θυσίασε το είναι του ακριβώς για την πραγμάτωση του ηθικού και εθνικού του χρέους! Η Ελλάδα, όμως, θα μπορέσει ποτέ της να δεχθεί και να αναγνωρίσει τους πραγματικούς ευεργέτες της; Ως τώρα τουλάχιστο, τα αντίθετα μας έχει δείξει. Ίδωμεν…
Εντέλει, θα μπορούσε να πει κανείς ότι ήταν ο παρηγορητής και η ελπίδα του λαού, αλλά ταυτόχρονα ο τρόμος και η εκδίκηση της ολιγαρχίας; Αν σας ζητούσα να δώσετε στην ιστορική αυτή μορφή έναν συμβολικό χαρακτηρισμό, ποιος θα ήταν αυτός;
Ο Ανδρούτσος ταυτίζεται απόλυτα με την αρχαία ελληνική λέξη ήρως. Φαντάζει από δύσκολο έως αδύνατο να συναντήσει κανείς στην παγκόσμια Ιστορία αγωνιστή για την λευτεριά ενός λαού, και από ξένη και από την ντόπια τυραννία, που να τραβάει πάνω του για την ίδια πράξη ταυτόχρονα και την ευλογία και την κατάρα. Την ηρωική αποθέωση και το θανάσιμο μίσος, την απαράμιλλη εξιδανίκευση και την φριχτή απέχθεια, τον θαυμασμό του αξεπέραστου ειδώλου και μαζί τη βδελυγματική καταβαράθρωση του ανθρώπου, που με τον αγώνα του για την Ελλάδα ταυτίστηκε απόλυτα με την αρχαία ελληνική λέξη ήρως, καθώς κάλυψε επακριβώς το πλάτος και το βάθος της έννοιας αυτής.
Μα όσα κι αν εκθέσει κανείς, πάντα θα είναι λίγα μπροστά στο δυσθεώρητο ηρωικό και πατριωτικό ανάστημα του Οδυσσέως. Εν κατακλείδι, αν μέσα στη σφαίρα της μυθολογίας ως σύμβολο του Έλληνα προβάλλει ο Ομηρικός Οδυσσεύς, μέσα στον χώρο της Ιστορικής πραγματικότητας αναντίρρητα προβάλλει ο Ανδρούτσος, καθώς ενσαρκώνει τα προτερήματα και τα ελαττώματα, την πανουργία και την γενναιοφροσύνη, τις αντινομίες και τις αρετές της φυλής μας.
Τέλος, εάν βρισκόμουν ο ίδιος στη θέση του λαϊκού και εθνικού συνάμα ανεπανάληπτου τραγικού ήρωα και ελευθερωτή της Ελλάδας, θα είχα απαιτήσει πάνω στον τάφο να στηθεί η ακόλουθη επιτύμβια επιγραφή με λόγια που καμιά πηγή δεν μαρτυρείται ότι τα είπε, αλλά και από καμιά δεν βεβαιώνεται το ότι δεν τα έφερε στη σκέψη του πάνω στο φριχτό μαρτύριό του: «Θυσίασα τα πάντα για την λευτεριά της Ελλάδας. Και πάνω στον φριχτό μου βασανισμό, κατανόησα οικτρά πως οι θυσίες μου όλες πήγαν άδικα χαμένες. Το χρέος μου εγώ το έκαμα δίνοντας το “είναι” μου για το ιδανικό της πατρίδας. Αλλά ήταν πια αργά και για μένα και για την πατρίδα. Στην Ελλάδα εντέλει τίποτα και ποτέ δεν πρόκειται να καλυτερέψει. Αιτία, οι υβριδικά μεταλλαγμένες εξουσίες της ιδιοτέλειας που κατάντησαν εσαεί την δική μου τραγωδία, ανεξιλέωτη τραγωδία της Ελλάδας».
